Họp lớp, hội khóa ở Việt Nam không chỉ là một buổi gặp gỡ xã giao mà là một hiện tượng văn hóa phức hợp, được dệt nên từ những giá trị tâm lý, truyền thống và xã hội sâu sắc. Vượt trên bề mặt của một cuộc hội ngộ, nó phản ánh những khía cạnh độc đáo trong tâm thức người Việt. Cội rễ của hiện tượng này nằm ở ba trụ cột chính: tâm lý hoài niệm về “thời thanh xuân” được lý tưởng hóa, truyền thống “tôn sư trọng đạo” và sức mạnh của “tính tập thể”.
Hoài niệm: Nền tảng cảm xúc của họp lớp, hội khóa là sự hoài niệm – một khao khát mãnh liệt được quay về quá khứ. Tuổi đi học được xem là giai đoạn trong sáng, thuần khiết nhất, trước khi con người bị cuốn vào vòng xoáy mưu sinh. Do đó, họp lớp, hội khóa có chức năng như một “liệu pháp tâm lý”, một chuyến “du hành thời gian” để tạm trút bỏ gánh nặng hiện tại và kết nối lại với phiên bản hồn nhiên của chính mình. Các nghi thức như mặc đồng phục hay về thăm trường xưa đều nhằm mục đích khơi gợi cảm giác an toàn và ấm áp của ký ức.
Tôn sư trọng đạo: Bắt nguồn từ tư tưởng Nho giáo, truyền thống tôn sư trọng đạo là cột trụ định hình cấu trúc của buổi họp lớp, hội khóa. Một cuộc hội ngộ chỉ thực sự trọn vẹn khi có sự hiện diện của thầy cô giáo cũ. Sự kiện này biến thành một nghi lễ tri ân, bày tỏ lòng biết ơn đối với “những người lái đò”. Các hoạt động chính thường xoay quanh việc vinh danh thầy cô, và sự thành đạt của học trò được xem là lời báo công ý nghĩa nhất.
Tính tập thể: Ở Việt Nam, lớp, khóa không chỉ là một nhóm học tập mà là một thực thể xã hội bền vững với bản sắc riêng, tồn tại gần như trọn đời. Họp lớp, hội khóa là sự tái hợp và khẳng định sự tồn tại của tập thể đó. Các biểu tượng như slogan, áo đồng phục, và ảnh chụp chung củng cố ý thức về một “chúng ta” thay vì các cá nhân riêng lẻ. Trong một xã hội không ngừng biến đổi, tập thể lớp cũ, khóa cũ đóng vai trò như một “mỏ neo xã hội”, một điểm quy chiếu cố định. Tuy nhiên, chính việc quay về điểm xuất phát chung này cũng vô tình mời gọi sự so sánh ngầm về hành trình của mỗi cá nhân.
THỰC TẾ HỌP LỚP, HỘI KHÓA HIỆN ĐẠI – LÝ TƯỞNG VÀ HIỆN THỰC
Thực tế của các buổi họp lớp, hội khóa hiện đại thường tồn tại song song hai kịch bản: một kịch bản lý tưởng và một kịch bản ngầm đầy phức tạp.
– Kịch bản lý tưởng: Một sự kiện họp lớp, hội khóa thành công thường tuân theo một kịch bản được lên kế hoạch tỉ mỉ, bao gồm các nghi thức mang tính biểu tượng: trở về trường xưa, tri ân thầy cô, mặc đồng phục, tổ chức các hoạt động gắn kết (trò chơi, văn nghệ, chiếu lại ảnh cũ), và kết hợp với những bữa tiệc liên hoan ấm cúng.
– Kịch bản ngầm – “Góc khuất” của họp lớp, hội khóa: Bên dưới kịch bản lý tưởng là một thực tế phức tạp, nơi họp lớp, hội khóa có thể biến tướng thành một sân khấu trình diễn xã hội, gây ra sự e ngại, né tránh cho nhiều người.
+ Sự phô trương và so sánh: Họp lớp, hội khóa trở thành một cuộc “kiểm toán xã hội”, nơi thành công được trưng bày như một “bảng điểm” cuộc đời. Một số người dùng đây là cơ hội để khoe khoang về nhà cửa, xe cộ, chức vụ, gây ra cảm giác tự ti, “chạnh lòng” cho những người bạn có hoàn cảnh khó khăn hơn. Điều này dẫn đến sự phân hóa ngầm, tạo ra các “phe phái” ngay trong buổi gặp mặt.
+ Gánh nặng tài chính: Vấn đề kinh phí rất nhạy cảm. Áp lực đóng góp một khoản tiền “cho bằng bạn bằng bè” có thể trở thành gánh nặng thực sự cho những người thu nhập thấp. Cách thức thu quỹ thiếu tế nhị cũng có thể gây khó xử và xích mích.
+ Rắc rối tình cảm: Không khí hoài niệm và xúc động có thể làm nhen nhóm lại những “mối tình đầu”. Điều này tiềm ẩn nguy cơ dẫn đến các mối quan hệ ngoài luồng, gây ra sóng gió và thậm chí đổ vỡ cho các gia đình hiện tại.
HỌP LỚP, HỘI KHÓA TRONG KỶ NGUYÊN SỐ VÀ THƯƠNG MẠI HÓA
Văn hóa họp lớp, hội khóa đang tiếp tục biến đổi dưới tác động của mạng xã hội và xu hướng thương mại hóa.
Mạng xã hội – Chất xúc tác và kẻ phân hóa: Các nền tảng như Facebook, Zalo đã cách mạng hóa việc tổ chức, giúp kết nối và tập hợp thành viên dễ dàng. Tuy nhiên, chúng cũng khuếch đại vấn đề so sánh xã hội. Mạng xã hội là sân khấu để mọi người trình diễn những khoảnh khắc thành công nhất, tạo ra một “thước phim highlight” về cuộc đời. Điều này hình thành một giai đoạn “trình diễn trước thềm họp lớp, hội khóa”, làm tăng áp lực và kỳ vọng ngay cả trước khi buổi gặp mặt diễn ra.
Sự thương mại hóa ký ức: Họp lớp, hội khóa đã tạo ra một thị trường sôi động. Các công ty tổ chức sự kiện chuyên nghiệp cung cấp dịch vụ “trọn gói”, các nhà hàng và resort có các gói dịch vụ riêng, và một ngành công nghiệp quà tặng kỷ niệm (áo đồng phục, kỷ niệm chương, ly sứ…) đã phát triển mạnh mẽ. Quá trình “hàng hóa hóa hoài niệm” này một mặt làm sự kiện chuyên nghiệp hơn, nhưng mặt khác có thể làm tăng gánh nặng tài chính và tạo ra một lớp so sánh mới về “đẳng cấp” của buổi họp lớp, hội khóa.
NÉT ĐỘC ĐÁO CỦA HỌP LỚP, HỘI KHÓA VIỆT NAM SO VỚI QUỐC TẾ
Khi so sánh với các nền văn hóa khác, nét đặc thù của họp lớp, hội khóa Việt Nam càng trở nên rõ rệt.
Mô hình “High School Reunion” của Mỹ: Điểm khác biệt căn bản nhất là họp lớp, hội khóa Việt Nam có tính chất lấy thầy cô làm trung tâm (nghi lễ tri ân), trong khi ở Mỹ là lấy bạn bè làm trung tâm. Họp lớp, hội khóa Việt Nam trang trọng, mang tính tập thể và giàu nghi thức hơn, còn ở Mỹ thì thân mật, mang tính cá nhân và giống một buổi tiệc xã giao hơn.
Hoesik ở Hàn Quốc: Dù cùng có các giá trị tập thể và tôn trọng cấp bậc, điểm độc đáo của họp lớp, hội khóa Việt Nam là sự tập trung mãnh liệt vào hoài niệm về một quá khứ xa xôi. Các cuộc tụ họp ở Hàn Quốc (như hoesik) thường xuyên hơn và nhằm củng cố các mối quan hệ hiện tại trong công việc hoặc học tập, thay vì một cuộc trở về mang tính nghi lễ với tuổi học trò.
HƯỚNG TỚI TƯƠNG LAI
Để giữ gìn những giá trị tốt đẹp của họp lớp, hội khóa, cả người tổ chức và người tham dự cần có một tâm thế tỉnh thức.
Ban tổ chức: Cần nhấn mạnh sự bao dung và hòa nhập (đặc biệt về tài chính), thiết lập mục đích rõ ràng (kết nối, không phải trình diễn), và xây dựng các quy tắc ứng xử để tôn trọng sự riêng tư và các giới hạn.
Người tham dự: Cần quản lý kỳ vọng, tập trung vào kết nối thay vì so sánh, thực hành sự đồng cảm, và tự định nghĩa thành công của bản thân thay vì để buổi họp lớp, hội khóa phán xét.
Buổi họp lớp, hội khóa của người Việt là một lát cắt xã hội, nơi các giá trị truyền thống (hoài niệm, tôn sư trọng đạo, tính tập thể) va chạm với áp lực hiện đại (chủ nghĩa tiêu dùng, văn hóa trình diễn). Tương lai của “nét văn hóa” này phụ thuộc vào việc những người tham gia có chủ động gìn giữ ý nghĩa cốt lõi của nó hay không – đó là cơ hội quý giá cho sự kết nối con người chân thành và lòng biết ơn vượt thế hệ. Nếu không, nó có nguy cơ bị biến tướng thành một hình thức giải trí tiêu dùng rỗng tuếch./.
Xem thêm:
HỌP KHÓA
