Danh mục này tổng hợp các chương trình và dự án nổi bật liên quan tới Phương tiện không người lái dưới nước (UUV/AUV/XLUUV/UCUV) của các quốc gia lớn trên thế giới, dựa trên các nguồn thông tin công khai gần đây (tính đến năm 10/2025). Đây là lĩnh vực thay đổi rất nhanh cùng với sự tiến bộ của khoa học công nghệ và tính cấp thiết của tác chiến hải quân trong kỷ nguyên số.
1. Hoa Kỳ
Mỹ là quốc gia đi đầu trong phát triển UUV với ngân sách khổng lồ và nhiều chương trình của Hải . Các dự án tập trung vào khả năng hoạt động lâu dài, mang vũ khí và trinh sát/chống ngầm.
– Orca XLUUV (Extra-Large UUV): Tàu ngầm không người lái cực lớn do Boeing phát triển, dùng cho chống tàu ngầm, trinh sát và tấn công; hoàn thành prototype đầu tiên năm 2023, chi phí vượt 242 triệu USD. Nó được thiết kế cho nhiệm vụ răn đe, chống tàu ngầm và chống hạm.
– Manta Ray (DARPA): UUV hình cá đuối do Northrop Grumman thiết kế, sử dụng động lực học sinh học để tăng thời gian hoạt động dài; thử nghiệm thành công năm 2024.
– LDUUV (Large Displacement UUV): UUV cỡ lớn, hoạt động lâu dài từ căn cứ trên bờ cho cảm biến, giao hàng tải trọng, trinh sát, giám sát; hợp đồng prototype cho Oceaneering, Kongsberg và Anduril năm 2024.
– Snakehead LDUUV: UUV cỡ lớn được thiết kế để phóng từ các tàu ngầm lớp Virginia, tập trung vào do thám và thu thập thông tin tình báo.
– MK18 Mod 2 Kingfish và REMUS 620: UUV loại nhỏ cho chống mìn và trinh sát; do HII và General Dynamics sản xuất, triển khai rộng rãi từ 2013. REMUS (Remote Environmental Monitoring Units) được sử dụng rộng rãi, ví dụ REMUS 600 được Hải quân Mỹ sử dụng.
– Knifefish: UUV cỡ trung, thuộc Chương trình Đối phó với Thủy lôi (MCM), dùng để quét và xác định thủy lôi.
– Echo Voyager: Mẫu XLUUV dân sự của Boeing, là nền tảng cho Orca.
2. Trung Quốc
Trung Quốc đang đầu tư mạnh mẽ để phát triển UUV cho cả mục đích nghiên cứu khoa học và quân sự, bao gồm các mẫu cỡ lớn và rất lớn có khả năng mang cảm biến và vũ khí.
– HSU-001: UUV cỡ cực lớn tương tự Orca, thử nghiệm chống ngầm ở Eo biển Đài Loan; triển khai từ 2019. Đây là một trong chuỗi XLUUV được báo cáo xuất hiện.
– UUV-300 (Poly Technology): Dòng tàu ngầm drone có thể phóng ngư lôi và UUV nhỏ; trưng bày năm 2024.
– Dự án 912 (Shenyang Institute): UUV AI cho giám sát, đặt mìn và tấn công; mục tiêu hoàn thành năm 2021.
– Sea Wing (Haiyi – “Hải Nhất”) Glider: UUV lướt cánh thu thập dữ liệu hải dương học; triển khai 12 chiếc ở Ấn Độ Dương năm 2019. Đây là series AUV glider.
– Qianlong (Tiềm Long) và Haiyan (Hải Yến): Các series AUV khác có khả năng lặn sâu (lên tới 6.000m với Qianlong) phục vụ nghiên cứu và thăm dò tài nguyên.
3. Nga
Nga có truyền thống mạnh về công nghệ tàu ngầm và đang tích cực phát triển UUV chiến lược/chiến thuật.
– Poseidon (Status-6): UUV hạt nhân cỡ siêu lớn, được mô tả như một “ngư lôi hạt nhân đa năng” cho tấn công cảng và tàu sân bay; thử nghiệm từ 2018, tốc độ cao và tầm xa vô hạn.
– Harpsichord-2P-PM: AUV cỡ trung, được sử dụng cho nhiệm vụ nghiên cứu đáy biển, lập bản đồ và hỗ trợ hoạt động cho tàu ngầm; đã triển khai trên tàu ngầm nghiên cứu Belgorod.
– Vityaz: AUV lặn sâu đã lập kỷ lục khi thăm dò điểm sâu nhất của Rãnh Mariana.
4. Các quốc gia khác
– Anh (Royal Navy):
+ CETUS: UUV lớn 12 m hỗ trợ tàu ngầm Astute; chi phí 29 triệu USD, hoàn thành năm 2022.
+ Manta: Phiên bản không người lái của tàu lặn S201 dùng cho trinh sát và chống mìn; do BAE Systems phát triển như một phương tiện đa nhiệm.
+ MST (Maritime Mine Countermeasures): Chương trình nhằm thay thế các tàu rà phá thủy lôi truyền thống bằng hệ thống không người lái, bao gồm cả UUV.
– Pháp:
+ UCUV (Uncrewed Combat Underwater Vehicle): UUV chiến đấu dài 10 m do Naval Group phát triển; hợp đồng demonstrator năm 2024. Pháp cũng phát triển AUV siêu sâu (6.000 m).
+ UUV-350: Mẫu UUV cho nhiệm vụ chống thủy lôi và trinh sát.
– Úc:
+ Ghost Shark: UUV tự hành tiên tiến nhất thế giới (XLAUV/XL-AUV); dùng cho ISR (tình báo, giám sát, trinh sát) và tấn công; prototype năm 2024.
+ SEA 1778 (với Thales): UUV chống mìn Bluefin-9/12; sản xuất cho Hải quân Hoàng gia Úc.
– Hàn Quốc: XLUUV (Hanwha Ocean): UUV lớn cho chống tàu ngầm; thử nghiệm hoạt động năm 2022. Các tập đoàn lớn đang đầu tư vào công nghệ UUV.
– Nhật Bản: XLUUV Prototype (Mitsubishi Heavy Industries): Prototype 10 m với động cơ thử nghiệm; tập trung tăng thời gian hoạt động từ 2023. Nhật Bản cũng phát triển nhiều AUV/ROV lặn sâu như Urashima, Jinbei, và Yumeiruka.
– Israel:
+ XLUUV (IAI): UUV lớn cho giám sát và tấn công; đang phát triển. Israel cũng có các giải pháp AUV/USV/khả năng MCM và ISR.
+ Seagull (Elbit Systems): Hệ thống mặt nước không người lái (USV) có khả năng triển khai UUV (ROV) để chống thủy lôi, chống tàu ngầm và trinh sát.
– Đức: SeaFox và SeaOtter: UUV chống mìn; SeaFox là loại tiêu hao đầu tiên trên thế giới, triển khai từ những năm 2000; chuyên dụng để tiêu diệt thủy lôi.
– Bỉ/Hà Lan: rMCM (Robotic Mine Countermeasures): Chương trình chung với UUV A18 (ECA Group) và tàu mẹ; hợp đồng sản xuất năm 202036.
– Na Uy: HUGIN: Một trong những dòng AUV thương mại thành công nhất thế giới (Kongsberg Maritime), dùng rộng rãi trong dầu khí và quân sự để lập bản đồ đáy biển độ phân giải cao.
– Ấn Độ: Chương trình UUV bản địa: Đầu tư cho giám sát ven biển và chống tàu ngầm; tăng ngân sách từ 2020. AUV-150 và các phiên bản nâng cấp đang được phát triển bởi DRDO.
– Thổ Nhĩ Kỳ: NETA 300 (STM): UUV nhỏ gọn 70 kg cho phát hiện mìn và trinh sát; tốc độ 5 hl, hoạt động 24h; ra mắt năm 2024.
– Iran: UUV Thông Minh (IRGC): Tàu ngầm không người lái cho hải quân; ra mắt năm 2022.
5. Việt Nam
Hiện nay, Việt Nam chủ yếu ứng dụng/triển khai ROV phục vụ dân sự và có một số hoạt động R&D AUV nội địa, chưa có bằng chứng công khai về chương trình UUV/XLUUV quân sự lớn.
Một số cơ sở đang được đầu tư, tập trung nghiên cứu, phát triển UUV gồm:
– Học viện Kỹ thuật Quân sự (MTA): Đã nghiên cứu và chế tạo thành công một số mẫu AUV (Phương tiện tự hành dưới nước). Các phiên bản AUV do MTA phát triển đã được thử nghiệm trên thực địa tại các hồ và vùng biển ven bờ. Nhiệm vụ chính là khảo sát địa hình đáy biển, thu thập dữ liệu môi trường (nhiệt độ, độ mặn).
– Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội (HUST): Đã có các đề tài nghiên cứu về robot dưới nước, bao gồm cả AUV và ROV.
– Trường Đại học Công nghệ – Đại học Quốc gia Hà Nội (UET): Có các nhóm nghiên cứu về hệ thống nhúng và robot, từng tham gia các cuộc thi robot dưới nước trong nước và quốc tế, tạo tiền đề cho việc phát triển UUV.
– Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam (VAST): Đã bắt tay vào cải tiến các thiết bị lặn không người lái để phục vụ nghiên cứu hải dương học, địa chất biển và khảo sát động đất.
Một số chương trình, dự án hợp tác phát triển đang được xúc tiến để tiếp cận và phát triển lĩnh vực này, gồm:
– Phát triển AUV (Autonomous Underwater Vehicle) phục vụ tác vụ ngầm và nghiên cứu khoa học biển (VinBigdata và đối tác): Dự án nghiên cứu phương tiện tự hành dưới nước để hỗ trợ khảo sát đại dương, thu thập dữ liệu môi trường (nhiệt độ, dòng chảy, địa chất đáy biển), bảo trì công trình ngầm và hỗ trợ quân sự cơ bản như trinh sát ven bờ. Tập trung vào AUV nhỏ gọn, hoạt động tự hành mà không cần dây cáp. Đang nghiên cứu (từ 2023), hợp tác với các viện nghiên cứu; tiềm năng ứng dụng kinh tế biển và quốc phòng.
– Robot do thám dưới nước (Viện Cơ khí Động lực – Học viện Kỹ thuật Quân sự): Phát triển robot lặn không người lái cho nhiệm vụ do thám, giám sát vùng biển gần bờ, chống mìn và thu thập tình báo dưới nước. Là phần mở rộng của chương trình UAV/UGV nội địa. Giai đoạn thử nghiệm (từ 2020), tích hợp AI cho tự hành; chưa công bố prototype lớn.
– Hệ thống khảo sát không người lái AUV/USV (Đất Hợp và đối tác): Hệ thống AUV cho khảo sát đáy biển, lập bản đồ thủy văn, khai thác tài nguyên (khoáng sản dưới biển) và giám sát môi trường. Có thể hoạt động ở độ sâu lớn, điều kiện khắc nghiệt. Triển khai thương mại (từ 2022), chủ yếu dân sự; hỗ trợ hải quân qua hợp đồng.
– Tích hợp UUV từ Nga/Mỹ/Israel: Việt Nam nhập khẩu và tùy chỉnh UUV nhỏ (như REMUS-style) cho chống tàu ngầm và ISR (tình báo, giám sát, trinh sát) ở Biển Đông. Hợp tác với Nga để phát triển khả năng phóng/thu hồi UUV từ tàu ngầm. Hoạt động từ 2018; không phải phát triển nội địa nhưng góp phần xây dựng năng lực./.
